دانش پزشکی
عفونت کلیه چیست؟
عفونت کلیه (پیلونفریت) نوعی عفونت مجاری ادراری (UTI) است که به طور کلی از مجرای ادرار یا مثانه شروع شده و به یک یا هر دو کلیه منتقل می‌شود.
عفونت کلیه نیاز به مراقبت‌های سریع پزشکی دارد. اگر این عفونت به درستی درمان نشود، می‌تواند به کلیه‌های ما آسیب برساند یا در اثر آن، باکتری به جریان خونمان سرایت کرده و باعث ایجاد عفونتی شود که زندگی ما را تهدید کند.
درمان عفونت کلیه که معمولاً شامل آنتی بیوتیک است، ممکن است به بستری شدن در بیمارستان نیاز داشته باشد.
انواع عفونت کلیه
پیلونفریت حاد
پیلونفریت حاد یک عفونت ناگهانی و شدید در کلیه‌هاست. این عفونت باعث تورم کلیه‌ها شده و می‌تواند باعث تخریب دایمی کلیه‌ها شود. هر مشکلی که در جریان طبیعی ادرار اختلال ایجاد کند، خطر ابتلا به پیلونفریت حاد را افزایش می دهد. به عنوان مثال دستگاه ادراری که اندازه یا شکلی غیرمعمول دارد با احتمال بیشتری به پیلونفریت حاد مبتلا می‌شود.
پیلونفریت مزمن
پیلونفریت مزمن ایجاد عفونت‌های مکرر یا مداوم در کلیه‌هاست. پیلونفریت مزمن پدیده‌‌ی نادری است. مانند شکل حاد این بیماری، اشکال مزمن آن، در افرادی که در جریان طبیعی ادرار آنها اختلال وجود دارد بیشتر دیده می‌شود. این موارد می‌توانند در اثر عفونت ادراری، ریفلاکس وزیکواورترال (که مقدار کمی ادرار از مثانه به حالب و کلیه‌ها برمی‌گردد) یا ناهنجاری‌های آناتومیک ایجاد شوند. پیلونفریت مزمن در کودکان بیشتر از بزرگسالان دیده می‌شود.
بیشتر بخوانید: علائم زخم معده و روش های درمان آن چیست؟
نشانه‌ها و علائم عفونت کلیه
علائم و نشانه‌های عفونت کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- لرز
- درد پشت، پهلو یا کشاله ران
- درد شکم
- تکرر ادرار
- اجبار شدید و مداوم برای دفع ادرار
- احساس سوزش یا درد هنگام دفع ادرار
- حال تهوع و استفراغ
- چرک یا خون در ادرار (هماچوری)
- ادراری که بوی بد دارد یا شفاف نیست.
بیشتر بخوانید: علت شکم درد در زنان و مردان چیست؟
علت عفونت کلیه
باکتری‌هایی که از طریق مجرای ادرار وارد دستگاه ادراری ما می‌شوند، می‌توانند تکثیر یافته و به کلیه‌ها برسند. این موضوع، شایع‌ترین علت عفونت کلیه است.
باکتری‌های ناشی از عفونت در جای دیگر بدن ما نیز ممکن است از طریق جریان خون به کلیه‌ها منتقل شوند. اگرچه ابتلا به عفونت کلیه از این طریق غیرمعمول است، اما به عنوان مثال اگر یک مفصل یا دریچه قلب مصنوعی داشته باشیم که دچار عفونت شده باشد، ممکن است این عفونت به عفونت کلیه منجر شود. عفونت کلیه به ندرت پس از جراحی کلیه به وجود می‌آید.
عوامل خطرزای عفونت کلیه
از عواملی که خطر ابتلا به عفونت کلیه را افزایش می‌دهند، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- عفونت کلیه در زنان: مجرای ادرار در خانم‌ها کوتاهتر از مردان است که باعث می‌شود باکتری‌ها از خارج از بدن به مثانه وارد شوند. نزدیک بودن مجرای ادرار به واژن و مقعد نیز فرصت بیشتری برای ورود باکتری به مثانه ایجاد می‌کند.
عفونت، با راهیابی به مثانه می‌تواند به کلیه‌ها سرایت کند. زنان باردار بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت کلیه هستند. - انسداد مجاری ادراری: انسداد مجاری ادراری شامل هر چیزی است که باعث کاهش سرعت ادرار یا کاهش توانایی ما در تخلیه مثانه هنگام دفع ادرار شود، از جمله سنگ کلیه یا هر شی غیر عادی در ساختار دستگاه ادراری. در مردان، بزرگ شدن غده پروستات نیز ممکن است خطرساز باشد.
- سیستم ایمنی ضعیف: شرایطی که سیستم ایمنی بدن ما را مختل می‌کند، خطر ابتلا به عفونت کلیه را افزایش می‌دهد. دیابت و HIV در این دسته قرار می‌گیرند. برخی از داروها مانند داروهایی که در پیوند اعضا مورد استفاده قرار می‌گیرند نیز، تأثیر مشابهی دارند.
- آسیب به اعصاب اطراف مثانه: در بعضی از آسیب‌های عصبی یا نخاعی، علایم ناشی از عفونت مخفی شده و توسط بیمار حس نمی شوند، در نتیجه عفونت بدون آگاهی بیمار به سمت کلیه پیشرفت می‌کند.
- استفاده از سوندهای ادراری: سوندهای ادراری لوله‌هایی هستند که برای تخلیه ادرار از مثانه استفاده می‌شوند. در حین انجام برخی جراحی‌ها و آزمایش‌های تشخیصی از سوند استفاده می‌شود. در بعضی از شرایط بیمار مجبور است برای مدت طولانی از این سوندها استفاده کند که خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری و پیلونفریت را افزایش می‌دهد.
- شرایطی که باعث جریان رو به عقب ادرار شود: در رفلاکس وزیکواورترال، مقدار کمی ادرار از مثانه به حالب و کلیه‌ها برمی‌گردد. افراد مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض خطر عفونت کلیه در دوران کودکی و بزرگسالی قرار می‌گیرند.
درباره ی سرطان کلیه و علائم آن بیشتر بدانید!
عوارض عفونت کلیه
در صورت عدم درمان، عفونت کلیه می‌تواند به عوارض بالقوه جدی منجر شود، مانند:
- اسکار کلیه: این مساله می‌تواند به بیماری مزمن کلیه، فشار خون بالا و نارسایی کلیه منجر شود.
- مسمومیت خون (سپتی سمی): کلیه‌های ما مواد زائد خون را فیلتر می‌کنند و خون فیلترشده را به بقیه بدن برمی‌گردانند. ابتلا به عفونت کلیه می‌تواند باعث پخش شدن باکتری در جریان خون ما شود.
- عوارض بارداری: خطر زایمان نوزادان کم‌وزن در زنانی که در دوران بارداری به عفونت کلیه مبتلا می‌شوند، بیشتر است.
نحوه تشخیص قطعی عفونت کلیه
برای تایید عفونت کلیه، از ما خواسته خواهد شد یک نمونه ادرار برای آزمایش باکتری، خون یا چرک در ادرار تهیه کنیم. پزشک ما همچنین ممکن است از یک نمونه خون برای کشت استفاده کند، یک آزمایش که باکتری‌ها یا موجودات دیگر را در خون ما بررسی می‌کند.
سایر آزمایش‌های درخواستی توسط پزشک ممکن است شامل سونوگرافی، سی تی اسکن یا نوعی رادیوگرافی به نام سیستواورتروگرام (VCUG) در حین ادرار کردن باشد. سیستواورتروگرام حین ادرار شامل تزریق ماده حاجب برای گرفتن رادیوگرافی مثانه در هنگام پر شدن و هنگام ادرارکردن است.
اقدامات درمانی مناسب برای عفونت کلیه
اقدامات درمانی برای عفونت کلیه شامل اقدامات دارویی به صورت سرپایی یا بستری در بیمارستان و اقدامات جراحی است.
داروهای مناسب برای عفونت کلیه
آنتی‌بیوتیک‌ها اولین خط در درمان عفونت‌های کلیه‌اند. اینکه چه داروهایی را برای چه مدت استفاده کنیم، به وضعیت بیماری و باکتری‌های موجود در ادرارمان بستگی دارد.
معمولاً علائم و نشانه‌های عفونت کلیه طی چند روز پس از درمان برطرف می‌شوند، اما ممکن است لازم باشد آنتی‌بیوتیک‌ها را به مدت یک هفته یا بیشتر ادامه دهیم. لازم است تمامی آنتی‌بیوتیک‌های تجویزشده توسط پزشک را حتی پس از بهبودی علائم مصرف کنیم.
برای اطمینان از برطرف شدن عفونت، پزشک ممکن است کشت ادرار را تکرار کند. اگر عفونت هنوز وجود داشته باشد، باید دوره دیگری آنتی بیوتیک مصرف کنیم.
بستری شدن در بیمارستان برای عفونت‌های شدید کلیه
اگر عفونت کلیه ما شدید باشد، ممکن است پزشک ما را در بیمارستان بستری کند. درمان ممکن است شامل آنتی‌بیوتیک‌ها و مایعاتی باشد که از طریق وریدی (به صورت داخل وریدی) در بازو دریافت می‌کنیم. مدت زمان اقامت ما در بیمارستان بستگی به شدت وضعیتمان دارد.
درمان عفونت‌های مکرر کلیه
یک مشکل پزشکی زمینه‌ای مانند ناهنجاری‌های مادرزادی دستگاه ادراری می‌تواند باعث عفونت‌های مکرر کلیه شود. در این صورت ممکن است برای بررسی و ارزیابی به یک متخصص کلیه (نفرولوژیست) یا جراح کلیه (اورولوژیست) معرفی شویم. برای ترمیم ناهنجاری ساختاری ممکن است به جراحی دستگاه ادراری نیاز داشته باشیم.
پیشگیری و جلوگیری از عفونت کلیه
با انجام اقدامات پیشگیری‌کننده از عفونت ادراری می‌توانیم خطر ابتلا به عفونت کلیه را کاهش دهیم. خانم‌ها به ویژه می‌توانند خطر ابتلا به عفونت ادراری را از روش‌های زیر کاهش دهند:
- نوشیدن مایعات، مخصوصاً آب: مایعات می‌توانند هنگام دفع ادرار باعث دفع باکتری‌ها از بدن شوند.
- ادرار کردن به محض نیاز: در هنگام تمایل به دفع ادرار از تأخیر در ادرار خودداری کنیم.
- تخلیه مثانه بعد از مقاربت: ادرار در کوتاه‌ترین زمان پس از مقاربت به پاک شدن باکتری‌ها از مجاری ادرار کمک می‌کند و خطر ابتلا به عفونت را کاهش می‌دهد.
- شست‌وشوی خود بعد از ادرار: شست‌وشو پس از ادرار کردن و بعد از دفع مدفوع از انتشار باکتری‌ها به مجرای ادرار جلوگیری می‌کند.
- عدم استفاده از محصولات زنانه در ناحیه تناسلی: استفاده از محصولاتی مانند اسپری‌های خوشبوکننده در ناحیه تناسلی می‌تواند باعث بروز عفونت کلیه شود.
بیشتر بخوانید: برای عفونت ادراری چی بخوریم
سبک زندگی و درمان‌های خانگی
برای کاهش علایم هنگام بهبودی از عفونت کلیه، می‌توانیم:
- از کمپرس گرم استفاده کنیم: برای تسکین درد یک کیف آبگرم روی شکم، کمر یا پهلوی خود قرار دهیم.
- از داروهای ضد درد استفاده کنیم: برای تب یا ناراحتی، از یک مسکن مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنیم.
- به اندازه کافی آب بنوشیم: نوشیدن مایعات به دفع باکتری‌ها از دستگاه ادراری ما کمک می‌کند. تا زمانی که عفونت از بدن خارج نشود، از مصرف قهوه و الکل خودداری کنیم. این مواد می‌توانند احساس نیاز به دفع ادرار را در ما بیشتر کنند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم یا نشانه‌های نگران‌کننده‌ای داریم به پزشک مراجعه کنیم. اگر تحت درمان عفونت ادراری هستیم، اما علائم و نشانه‌های ما بهبود نمی‌یابد، مجددا به پزشک مراجعه کنیم.
عفونت شدید کلیه می‌تواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شود. در صورت داشتن علائم عفونت کلیه همراه با ادرار خونی یا حالت تهوع و استفراغ، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنیم.
عفونت شدید کلیه می‌تواند منجر به عوارض تهدیدکننده زندگی شود. در صورت داشتن علائم عفونت کلیه همراه با ادرار خونی یا حالت تهوع و استفراغ، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنیم.
