دانش پزشکی
سینوس چیست؟
برای درک بهتر سینوریت بهتر است اول با مفهوم سینوس آشنا شویم. سینوسها حفره‌های کوچک و پر از هوایی هستند که پشت استخوان گونه و پیشانی قرار گرفته اند. در کل چهار عدد سینوس در ناحیه صورت وجود دارد، دو تا در ناحیه پیشانی و دو تا در اطراف بینی و پشت استخوان گونه.
سینوسها در حالت طبیعی پر از هوا هستند و مایعی به نام موکوس ترشح می‌کنند که از طریق کانال‌هایی به بینی تخلیه می‌شود. این مایع ترشح شده از سینوس کمک می‌کند مجرای بینی تمیز و بدون باکتری باشد.
سینوزیت چیست؟
سینوزیت التهاب یا تورم بافت پوشاننده داخل سینوس است، که می‌تواند باعث شود سینوسها مسدود و پر از مایع شوند. این شرایط محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و در نتیجه عفونت‌های باکتریال فراهم می‌کند.
سینوزیت تقریبا همیشه با التهاب مجرای بینی همراهی دارد.
انواع سینوزیت کدامند؟
سینوزیت انواعی دارد که در اینجا آن‌ها را مرور می‌کنیم:
سینوزیت حاد
سینوزیت حاد کوتاه‌ترین دوره را در بین انواع سینوزیت دارد و معمولا کمتر از ۴ هفته طول می‌کشد.
سینوزیت تحت حاد
سینوزیت تحت حاد حدود ۱۲ هفته طول کشیده و عامل آن معمولا عفونت‌های باکتریایی و آلرژی فصلی است.
سینوزیت حاد عود کننده
در سینوزیت حاد عود کننده، ما حداقل ۴ دوره سینوزیت حاد را در یک سال تجربه می‌کنیم. هر دوره سینوزیت حاد باید حداقل ۷ روز طول بکشد.
سینوزیت مزمن
علائم سینوزیت مزمن حداقل ۱۲ هفته طول می‌کشد. علائم سینوزیت مزمن معمولا خفیف تر از نوع حاد است و وجود تب در آن نادر است.
تفاوت سینوزیت حاد و مزمن
مهم‌ترین تفاوت سینوزیت حاد و مزمن در مدت زمان بیماری و شدت علائم و عامل ایجاد کننده آن است. همان طور که گفتیم سینوزیت حاد ۴ هفته طول کشیده در حالی که علائم سینوزیت مزمن ۱۲ هفته ادامه پیدا می‌کند.
همچنین علائم نوع مزمن سینوزیت خفیف‌تر و نسبت به نوع حاد آن کم سر و صداتر است.
عوامل ایجاد کننده سینوزیت نوع مزمن و حاد هم متفاوت است که در ادامه توضیح خواهیم داد.
علت سینوزیت چیست؟
سینوزیت علت‌های متفاوتی دارد. به طور کلی هر عاملی که باعث انسداد سینوسها شود می‌تواند باعث ایجاد سینوزیت در ما شود.
علت سینوزیت حاد
سینوزیت حاد اغلب به دنبال عفونت‌های ویروسی مثل سرماخوردگی ایجاد می‌شود. بعضی اوقات آلرژی و عفونت با باکتری‌ها هم می‌توانند سینوزیت حاد ایجاد کنند.
علت سینوزیت مزمن
شایع‌ترین علل سینوزیت مزمن شامل موارد زیر است:
- پولیپ بینی:رشد یک توده ازبافت داخل بینی است که می‌تواند با انسداد حفره بینی یا مجرای خروجی سینوس منجر به ایجاد سینوزیت شود.
- انحراف تیغه میانی بینی:در صورتی که تیغه میانی بینی انحراف داشته باشد، می‌تواند با انسداد مجرای سینوس سینوزیت ایجاد کند.
- بیماری‌های تنفسی مادرزادی:(مانند فیبروز کیستیک)، عفونت با ویروس HIV (یا بیماری ایدز) و سایر اختلالات سیستم ایمنی، ممکن است باعث انسداد مجاری یا اشکال در تخلیه ترشحات بینی شود.
- عفونت‌های دستگاه تنفسی :مثل سرماخوردگی ممکن است سبب التهاب و ضخیم شدن مخاط سینوس شود. مخاط متورم می‌تواند مانند سدی در مسیر تخلیه ترشحات مخاطی عمل نماید.
- ابتلا به آلرژی مثل تب یونجه: التهابی که در جریان آلرژی اتفاق می‌افتد، می‌تواند با انسداد سینوس سینوزیت ایجاد کند.
علائم و نشانه‌های سینوزیت
یک سری علائم هستند که در هر دو نوع سینوزیت مزمن و حاد دیده میشوند. در اینجا به تفکیک هر کدام از این علائم را بیان می‌کنیم.
علائم سینوزیت مزمن
شایع‌ترین علائم سینوزیت مزمن به شرح زیر هستند:
- التهاب بینی
- ترشحات غلیظ و بی رنگ بینی
- تخلیه ترشحات به پشت حلق
- احتقان و انسداد بینی که نفس کشیدن از راه بینی را برایمان دشوار می‌کند.
- کاهش حس بویایی و چشایی
- درد و تورم اطراف بینی،چشم‌ها و پیشانی
سایر علائم که کمتر شایع هستند شامل موارد زیر است:
- درد گوش
- سردرد
- درد دندان و فک بالایی
- سرفه یا صاف کردن گلو
- خستگی
- بوی بد دهان
بیشتر بخوانید: برای سردرد چه بخوریم؟ درمان فوری سردرد شدید در خانه
علائم سینوزیت حاد
- شایع‌ترین علائم سینوزیت حاد به شرح زیر هستند:ترشحات زرد یا سبز رنگ و غلیظ بینی همراه با تخلیه ترشحات به پشت حلق
- احتقان و انسداد بینی که نفس کشیدن از راه بینی را برایمان دشوار می‌کند.
- درد و تورم اطراف بینی، چشم‌ها و پیشانی که با خم شدن شدیدتر می‌شود.
سایر علائم شامل موارد زیر است:
- احساس فشار در گوش
- سردرد
- درد دندان
- تغییر حس بویایی
- سرفه
- بوی بد دهان
- خستگی
- تب
آیا سینوزیت مسری است؟
سینوزیت باکتریال قابل سرایت نیست. اما ویروس‌هایی که منجر به سینوزیت میشوند می‌توانند مسری باشند. بنابراین بهتر است برای جلوگیری از انتقال موارد زیر را رعایت کنیم:
- شستشوی صحیح دست‌ها
- در صورتی که بیمار باشیم بهتر است از برخورد با سایر افراد دوری کنیم.
- اگر مجبور شدیم سرفه یا عطسه کنیم از آرنج خود برای پوشاندن دهان و بینی استفاده کنیم.
چه کسانی به سینوزیت مبتلا می شوند؟
عفونت سینوسها می‌تواند برای هر کسی اتفاق بیافتد. کسانی که آلرژی، پولیپ بینی، ساختمان غیر طبیعی بینی و یا آسم دارند بیشتر در معرض ابتلا به سینوزیت قرار دارند. از طرفی سیگار کشیدن هم باعث می‌شود به دفعات بیشتری نسبت به سایرین دچار عفونت سینوسها شویم.
کدام بیماری ها منجر به سینوزیت میشوند؟
سینوزیت می‌تواند توسط ویروس‌ها، باکتری‌ها و قارچ‌ها با ایجاد تورم و انسداد سینوس اتفاق بیافتد.
چند مورد از عوامل به وجود آورنده سینوزیت را در زیر مرور می‌کنیم:
- سرماخوردگی
- آلرژی فصلی مثل حساسیت به قارچ‌ها
- پولیپ بینی
- انحراف تیغه میانی بینی
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
- در شیرخواران نوشیدن با استفاده از شیشه شیر یا بطری هنگام دراز کشیدن می‌تواند احتمال ابتلا به سینوزیت را زیاد کند.
- در افراد بالغ کشیدن سیگار یکی از عوامل ابتلا به سینوزیت می‌تواند باشد.
چه موقع لازم است برای درمان سینوزیت به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر حداقل یکی از موارد زیر را داشته باشیم بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنیم(حتی اگر علائممان کمتر از ۷ روز طول کشیده باشد):
- تب بالایی که قطع نمی‌شود.
- درد شدید و ناگهانی در صورت و پیشانی.
- اگر دچار دوبینی با اختلال بینایی شدیم.
- احساس گیجی داشته باشیم و نتوانیم زمان و مکان را به درستی تشخیص دهیم.
- تورم و قرمزی اطراف یک یا هر دو چشم داشته باشیم.
- سفتی گردن داشته باشیم.
- در صورتی که علائم بیشتر از یک هفته طول بکشد.
- اگر به طور مکرر دچار سینوزیت می‌شویم.
تشخیص سینوزیت
قدم نخست در تشخیص سینوزیت، مراجعه به پزشک است. پزشک پس از شنیدن شرح حال به معاینه می‌پردازد.
برای تشخیص سینوزیت، پزشک نقاط مختلف صورت و بینی (روی سینوسها) را لمس می کند تا تورم و دردناکی آن‌ها در هنگام لمس را بررسی کند. همان‌طور که پیش‌تر نوشتیم، درد در ناحیه سینوسها یکی از نشانه‌های سینوزیت مزمن است.
علاوه بر معاینه، در صورتی که پزشک به سینوزیت مزمن شک داشته باشد ممکن است سایر روش‌های تشخیصی را هم به کار ببرد. در زیر روش‌های تشخیص سینوزیت را با هم مرور می‌کنیم.
- تصویر‌برداری پزشکی
تصویر‌برداری پزشکی، جزییات و وضعیت سینوسها و بینی را نشان می‌دهد. به عنوان نمونه، می‌تواند مکان دقیق التهاب و تورم شدید یا یک عامل انسدادی را مشخص کند.
برای این کار از سی تی اسکن یا ام آرآی میتوان کمک گرفت.
- مشاهده مستقیم داخل بینی
پزشک یک لوله باریک و قابل انعطاف (دستگاه آندوسکوپی) را داخل بینی قرار می‌دهد و به این روش، به طور مستقیم داخل سینوسها را می‌بیند.
- تست پوستی آلرژی
اگر پزشک تشخیص دهد که آلرژی یا حساسیت سبب بروز سینوزیت مزمن شده است، تست پوستیِ حساسیت درخواست می‌شود.
- آزمایش خون
اگر پزشک شک به اختلال سیستم ایمنی داشته باشد از آزمایش خون برای بررسی وضعیت سیستم ایمنی مثل وجود بیماری ایدز استفاده می‌کند.
عوامل خطرزا در سینوزیت مزمن
در صورتی که هر کدام از شرایط زیر را داشته باشیم در معرض ابتلا به سینوزیت مزمن قرار داریم:
- انحراف تیغه میانی بینی
- پولیپ بینی
- آسم
- حساسیت به آسپیرین
- عفونت دندان
- عفونت قارچی
- تومورهایی که باعث انسداد سینوس شده‌اند
- اختلالات سیستم ایمنی مثل ایدز و بیماری سیستیک فیبروزیس
- اختلالات آلرژی مثل رینیت آلرژیک
- قرار گرفتن مداوم در معرض آلاینده‌ها، مانند دود سیگار
عوارض سینوزیت مزمن
بروز عوارض شدید در سینوزیت مزمن نادر است، ولی ممکن است اتفاق بیفتد که در زیر به آن‌ها می‌پردازیم.
- مشکلات بینایی
اگر عفونت سینوس به کاسه چشم انتشار یابد، ممکن است سبب کاهش بینایی و شاید نابینایی دائمی شود.
- عفونت‌ها
به‌‌طور نادر در مبتلایان به سینوزیت مزمن، ممکن است التهاب سینوس به پرده‌ها و مایعات اطراف مغز و نخاع انتشار یابد و سبب بروز التهاب در پرده‌های مغز و نخاع (مننژیت)، عفونت در استخوان‌های مجاور یا عفونت شدید پوست شود.
عوارض سینوزیت حاد
به کلی بروزعوارض در سینوزیت حاد نادر است.عوارض سینوزیت حاد به شرح زیر است:
- سینوزیت مزمن
- مننژیت که در واقع گسترش عفونت به پرده‌ها و مایع اطراف مغز است.
- انتشار عفونت به پوست و یا استخوان مجاور
- اختلالات بینایی
درمان سینوزیت مزمن و حاد
سینوزیت با توجه به شدت آن به روش‌های متفاوتی درمان می‌شود.
در صورتی که سینوزیت خفیف باشد پیش از مراجعه به پزشک می‌توانیم از موارد زیر برای درمان کمک بگیریم:
- استراحت کافی
- نوشیدن مایعات به مقدار کافی
- استفاده از داروهای مسکن و ضد حساسیت که نیاز به نسخه ندارند.
- شستشوی بینی با محلول آب نمک
- دوری از عوامل حساسیت زا مثل دود سیگار
بیشتر بخوانید: علائم سرطان معده و دلایل به وجود آمدن آن چیست؟
درمان دارویی سینوزیت مزمن و حاد
اگر علائم در عرض ۱۰ روز بهبود پیدا نکند پزشک ممکن است موارد زیر را برای درمان تجویز کند:
- ضد احتقان‌های موضعی یا خوراکی
- آنتی بیوتیک
- اسپری‌های بینی استروئیدی
سینوزیت مزمن با تمرکز بر عامل ایجاد کننده آن که معمولا آلرژی است، درمان می‌شود.درمان شامل موارد زیر است:
- اسپری‌های بینی استروئیدی
- آنتی هیستامین خوراکی یا موضعی
- شستشوی بینی با محلول سالین
در صورتی که سینوزیت با هیچ کدام از روش‌های گفته شده درمان نشود، با توجه به نتایجی که پزشک معالج از روش‌هایی مثل سی تی اسکن به دست می‌آورد ممکن است جراحی برای برطرف کردن مشکلات ساختمان بینی نیاز باشد.
