دانش پزشکی
بیماری برونشیت چیست؟
به آزردگی و تحریک و در نتیجه التهاب برونش‌ها، لوله‌هایی که هوا را به ریه‌ها می‌برند، برونشیت گفته می‌شود. این بیماری باعث سرفه خلط‌دار می‌شود.
انواع بیماری برونشیت
برونشیت ممکن است حاد (کوتاه مدت) یا مزمن (طولانی مدت) باشد.
برونشیت حاد
برونشیت حاد بسیار شایع است. عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا معمولاً علت آن هستند و بیشتر افراد پس از چند روز یا چند هفته بهبود می‌یابند. گاهی اوقات برونشیت حاد می تواند در اثر عفونت باکتریایی نیز ایجاد شود.
برونشیت مزمن
در افراد مبتلا به برونشیت مزمن، سرفه به مدت ۳ ماه یا بیشتر برای حداقل ۲ سال متوالی ادامه دارد و خلط‌دار است. در برونشیت مزمن، پوشش مجاری هوایی دائما ملتهب است و این التهاب باعث تولید خلط بیشتر و در نتیجه سخت شدن تنفس می‌شود.
برونشیت مزمن اغلب بخشی از یک بیماری جدی ریوی به نام بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) است. هم برونشیت مزمن و هم COPD اغلب در اثر سیگار کشیدن ایجاد می‌شوند.
سالمندان، افرادی که در معرض دود یا دود سیگار دیگران قرار گرفته‌اند، سابقه خانوادگی بیماری ریوی، سابقه بیماری‌های تنفسی دوران کودکی یا بیماری ریفلاکس اسید معده به مری (GERD) دارند، نیز در معرض خطر ابتلا به برونشیت مزمن هستند.
علائم برونشیت حاد
شایع‌ترین علائم برونشیت حاد عبارتند از:
- سرفه آزاردهنده‌ای که می‌تواند تا چند هفته طول بکشد
- سرفه خلط‌دار، خلط ممکن است شفاف، زرد یا سبز باشد. برخی فکر می‌کنند که خلط سبز به معنای ابتلا به عفونت باکتریایی است، اما این موضوع همیشه درست نیست.
- ممکن است علائم سرماخوردگی یا آنفلوآنزا مانند گرفتگی بینی، گلودرد یا سردرد داشته باشیم. افراد مبتلا به برونشیت معمولاً تب ندارند.
علائم برونشیت مزمن
علائم برونشیت مزمن عبارتند از:
- سرفه خلط‌دار در اکثر روزها به مدت حداقل 3 ماه طی حداقل 2 سال متوالی
- خستگی بسیار زیاد
- تنگی نفس
- ناراحتی یا فشار در قفسه سینه
علت برونشیت حاد چیست؟
معمولا برونشیت حاد پس از سرماخوردگی یا آنفلوآنزا ایجاد می‌شود. ویروس‌های عامل سرماخوردگی یا آنفلوآنزا، برونش‌ها را آلوده کرده و باعث تحریک آنها می‌شوند. اغلب این سوال پیش می‌آید که آیا مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به بهبود برونشیت کمک می‌کند یا خیر. پاسخ این سوال منفی است، زیرا معمولاً برونشیت حاد توسط ویروس ایجاد می‌شود و آنتی‌بیوتیک‌ها باکتری‌ها را از بین می‌برند نه ویروس‌ها را.
در بعضی موارد برونشیت حاد ممکن است به دنبال عفونت باکتریایی نیز ایجاد شود.
علت برونشیت مزمن چیست؟
شایع‌ترین علت ابتلا به برونشیت مزمن سیگار کشیدن است، که می‌تواند باعث تحریک و آسیب برونش‌ها شود. تنفس دود یا گازهای سمی نیز ممکن است باعث ابتلا به برونشیت مزمن شود.
تشخیص بیماری برونشیت
برای تشخیص برونشیت، نیاز به بررسی علائم و سابقه پزشکی و نیز انجام معاینه فیزیکی توسط پزشک است. همچنین ممکن است پزشک آزمایش خون برای بررسی علائم عفونت یا عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه برای بررسی طبیعی بودن ریه‌ها و راه‌های هوایی و رد پنومونی (ذات‌الریه) را درخواست کند.
درمان برونشیت حاد
برونشیت حاد تقریباً همیشه خود به خود از بین می‌رود، هرچند ممکن است چند هفته طول بکشد. پزشک معمولا برای درمان برونشیت آنتی‌بیوتیک تجویز نمی‌کند. دلیل آن این است که برونشیت معمولاً توسط عامل ویروسی ایجاد می‌شود و آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند ویروس‌ها را از بین ببرند. مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به بهبود سریعتر برونشیت حاد کمکی نمی‌کند و حتی ممکن است باعث ایجاد عوارض جانبی و مقاومت آنتی‌بیوتیکی شود.
برای اینکه احساس بهتری داشته باشیم، می‌توانیم علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا را درمان کنیم. برای مثال روش‌های درمانی زیر را می‌توانیم امتحان کنیم:
- استراحت و نوشیدن مایعات فراوان
- نوشیدن چای داغ
- مکیدن آب نبات سرماخوردگی
- استفاده از داروهای ضدسرفه و سرماخوردگی
- تنفس هوای گرم و مرطوب، مانند حمام یا بخور
- مصرف داروهای مسکن در صورت داشتن علائم سرماخوردگی یا آنفلوآنزا مانند سردرد، درد عضلانی یا درد مفاصل
همچنین مهم است که از سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران نیز خودداری کنیم، چرا که این کار می‌تواند سرفه را بدتر کند.
درمان برونشیت مزمن
۳ اصل در درمان برونشیت مزمن وجود دارد:
- داروها: داروهای زیادی برای درمان برونشیت مزمن وجود دارد. بیشتر مبتلایان به برونشیت مزمن باید از داروهای استنشاقی استفاده کنند، که به باز (گشاد) شدن راه‌های هوایی کمک می‌کنند یا التهاب و تورم راه‌های هوایی را کاهش می‌دهند. گاهی اوقات، مبتلایان به برونشیت مزمن باید برای زمانی که علائم آنها بدتر از حالت عادی می‌شود، داروهای ضدالتهاب خوراکی نیز مصرف کنند.
- اکسیژن: اگر بیماری بدتر شود، برخی افراد باید از اکسیژن برای تنفس راحت‌تر استفاده کنند.
- توانبخشی ریوی: در توانبخشی ریوی، افراد کارهایی را می‌آموزند که می‌توانند برای بهبود علائم خود انجام دهند. این کار شامل تمرینات تنفسی برای کمک به کاهش علائم نیز می‌باشد.
روش‌های پیشگیری از ابتلا به برونشیت
ما می‌توانیم با دور نگه داشتن میکروب‌هایی که باعث برونشیت می‌شوند، شانس ابتلای مجدد به برونشیت حاد را کاهش دهیم. یکی از بهترین راه‌ها شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون است. اگر امکان شستن دست‌ها وجود ندارد، می‌توانیم از ژل دست الکلی برای تمیز کردن دستان خود استفاده کنیم.
ممکن است بتوانیم با راهکارهای زیر از ابتلا به برونشیت مزمن پیشگیری کنیم یا شانس تشدید آن را کاهش دهیم:
- ترک سیگار، در صورتی که سیگار می‌کشیم.
- پرهیز از دود، آلودگی هوا یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار سایر افراد
- تزریق سالانه واکسن آنفلوآنزا
نحوه سرایت و انتقال بیماری برونشیت
ما می‌توانیم از انتشار میکروب‌هایی که می‌توانند عامل تحریک راه‌های هوایی باشند جلوگیری کنیم. برای این منظور علاوه بر شستن مکرر دست‌ها، باید هنگام عطسه یا سرفه، با آرنج دهان و بینی خود را بپوشانیم. این کار از آلوده شدن دستانمان به میکروب نیز جلوگیری می‌کند. اگر از دستمال استفاده کنیم، باید دستمال را دور بیندازیم و دستان خود را بشوییم.
عوارض ابتلا به برونشیت
ذات‌الریه (پنومونی) شایع‌ترین عارضه برونشیت است و زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت به داخل بافت ریه‌ها گسترش یابد و باعث شود کیسه‌های هوایی کوچک ریه‌ها پر از مایع شوند.
از هر ۲۰ مورد برونشیت ۱ مورد منجر به ذات‌الریه می‌شود.
افرادی که در بیشتر معرض خطر ابتلا به پنومونی هستند عبارتند از:
- سالمندان
- افرادی که سیگار می‌کشند
- افراد مبتلا به سایر بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی، کبدی یا کلیوی
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
پنومونی خفیف معمولاً با مصرف دارو طبق تجویز پزشک در خانه قابل درمان است، اما موارد شدیدتر ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان داشته باشند.
