دانش پزشکی
صرع یک بیماری مزمن است که با تشنج‌های مکرر همراه است. قرار گرفتن در کنار فردی که به دلیل این بیماری دچار تشنج می‌شود، ممکن است برای هرکدام از ما پیش بیاید. در این مطلب قصد داریم به نکات مهم و بایدها و نبایدها در زمان تشنج فردی دیگر در کنارمان بپردازیم.
تشنج چیست؟
بیماری صرع، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن فرد در معرض تشنج‌های مکرر قرار می‌گیرد. مغز ما حاوی میلیاردها نورون (سلول عصبی) است که به‌وسیله سیگنال‌های الکتریکی با هم ارتباط برقرار می‌کنند. در طول تشنج (seizure)، مغز دچار فعالیت الکتریکی غیرطبیعی و بیش از حد می‌شود، این اتفاق می‌تواند باعث تغییر در هوشیاری و بروز رفتارها یا حرکت‌های غیرطبیعی شود.
علائم تشنج
تشنج ممکن است آن‌طور که انتظار داریم به نظر نرسد. انواع مختلفی از تشنج وجود دارند؛ بعضی از تشنج‌ها باعث می‌شوند فرد دچار گیجی شده یا به نقطه‌ای خیره شود. بعضی دیگر باعث می‌شوند فرد هوشیاری خود را از دست بدهد و زمین بخورد. بیشتر تشنج‌ها فقط چند دقیقه طول می‌کشند.
اگر فردی در کنار ما تشنج کند، باید چه اقداماتی انجام بدهیم؟
- با وجود آن‌که ممکن است دیدن فردی در حال تشنج ترسناک به نظر برسد، نباید بترسیم و باید با حفظ آرامش و خونسردی در کنار او بمانیم.
- اگر فرد با صورت روی زمین است و چیزی در دهان خود دارد، او را به پهلو بخوابانیم.
- هر چیزی در نزدیکی فرد را که می‌تواند منجر به آسیبش شود، از او دور کنیم.
- فرد را جابه‌جا نکنیم مگر در شرایطی که در خطر باشد، برای مثال در شرایطی که نزدیک یک خیابان پر رفت‌وآمد یا اشیا داغ است.
- اگر فرد روی زمین است، زیر سرش یک بالشتک یا جسمی نرم قرار بدهیم.
- برای کمک به راحت‌تر شدن تنفس فردی که دچار تشنج شده، لباس‌های تنگ اطراف گردنش، مثل یقه یا کراواتش را شل کنیم.
- بعد از تمام شدن تشنج، فرد را به پهلو بچرخانیم.
- بعد از تمام شدن تشنج، تا زمان بهبودی کامل در کنار فردی که دچار تشنج شده بمانیم، با او آرام صحبت کنیم و اتفاقی که پیش آمده را برایش توضیح بدهیم.
- به زمان شروع و پایان تشنج توجه کنیم، اگر تشنج فرد بیشتر از پنج دقیقه طول بکشد باید با فوریت‌های پزشکی تماس بگیریم.
چه کارهایی را در زمان وقوع حمله تشنج انجام ندهیم؟
• فرد را محکم نگیریم و مانع حرکتش نشویم؛ این‌کار می‌تواند به خودمان یا فرد در حال تشنج آسیب برساند.
• چیزی از جمله انگشتان خود را در دهان فرد یا بین دندان‌های او قرار ندهیم؛ این اقدام می‌تواند منجر به آسیب دندان‌ها یا فک او یا دست ما شود.
• تنفس دهان‌به‌دهان برای بیمار انجام ندهیم؛ افراد معمولاً بعد از تشنج دوباره به حالت عادی تنفس می‌کنند.
• تا زمانی که فرد به‌طور کامل هوشیاری خود را به‌دست نیاورده است، به او آب یا غذا ندهیم؛ این کار نه تنها ضرورتی ندارد، بلکه ممکن است باعث خفگی‌اش شود.
چه زمانی با فوریت‌های پزشکی تماس بگیریم؟
اگر فردی که دچار تشنج شده، یکی از شرایط زیر را داشته باشد، لازم است با فوریت‌های پزشکی تماس بگیریم:
- بعد از اتمام تشنج هوشیاری کامل خود را به دست نیاورد یا بدون این‌که هوشیاری‌اش را به دست آورده باشد، چند تشنج پی‌درپی داشته باشد.
- در حین تشنج به‌شدت آسیب ببیند.
- بعد از تشنج در تنفس مشکل داشته باشد.
- در حالی‌که در آب است، دچار تشنج شود.
- باردار یا مبتلا به دیابت باشد.
افراد مبتلا به صرع همیشه و در هر بار تشنج نیاز به تماس با اورژانس یا مراجعه به بیمارستان ندارند. معمولاً نکات مراقبتی (در صورت تشنج) متناسب با شرایط هر فرد، توسط پزشکان برای خانواده یا مراقبان او توضیح داده می‌شوند، از جمله این‌که در زمان تشنج چه اقداماتی باید صورت بگیرد. برای مثال بعضی از افراد در زمان تشنج، نیاز به دریافت یک داروی اورژانسی دارند.
یادداشت کردن اطلاعات مفید درباره تشنج
اگر فردی در کنار ما دچار تشنج شود، ممکن است متوجه مواردی شویم که دانستن و یادداشت کردن آن‌ها برای خود شخص یا پزشک او مفید باشد، بعضی از این موارد عبارتند از:
فرد قبل از وقوع تشنج در حال انجام چه کاری بوده است؟
آیا فرد پیش از تشنج احساسی غیرمعمول مثل حس کردن بو یا طعمی عجیب داشته است؟
آیا متوجه تغییرات خلقی مثل هیجان، اضطراب یا عصبانیت در او شده‌ایم؟
چه چیزی توجه ما را به تشنج جلب کرده است؟ یک صدا مثل صدای افتادن فرد یا حرکات بدنش از جمله چرخش چشم‌ها یا چرخش سر؟
آیا تشنج بدون هیچ هشداری اتفاق افتاده است؟
آیا او هشیاری‌اش را از دست داده یا آگاهی‌اش نسبت محیط اطراف تغییر کرده است؟
آیا رنگ چهره یا بدن او تغییر کرده و برای مثال رنگ‌پریده‌تر از حد معمول، برافروخته، آبی یا خاکستری شده است؟ اگر این اتفاق افتاده، کدام قسمت بدنش تغییر رنگ داده است؟
آیا قسمتی از بدن او سفت، دچار حالت پرش یا تکان‌خوردن شده است؟ اگر بله، کدام قسمت‌ها؟
آیا تنفس فرد تغییر کرده است؟
تشنج چقدر طول کشیده است؟
آیا فرد کنترل مثانه یا روده خود را از دست داده است؟
آیا فرد زبان خود را گاز گرفته است؟
وضعیت فرد بعد از تشنج چطور بوده؟
آیا فرد احساس خواب‌آلودگی داشته و خوابیده است؟ اگر بله، برای چه مدتی؟
به طور کلی با چند اقدام ساده، می‌توانیم به فرد در حال تشنج کمک کنیم، ضمن این‌که نباید از یاد ببریم انجام یک اقدام اشتباه، می‌تواند به بروز آسیب‌های جدی منجر شود. یادداشت کردن اطلاعات تشنج هم می‌تواند در بعضی موارد بسیار کمک‌کننده باشد. آگاهی از کمک‌های اولیه در زمان تشنج نیز، اهمیت زیادی دارد
