دانش پزشکی
عفونت ادرار چیست؟
عفونت ادراری به معنی عفونت در هریک از قسمت‌های دستگاه ادراری است و می‌تواند کلیه‌ها، مجاری ادراری و یا مثانه را درگیر کند. این بیماری در میان افراد مختلف از جمله کودکان، کهنسالان و بیماران مبتلا به دیابت بسیار رایج است.
زنان نیز به دلیل ساختار دستگاه ادراری‌شان بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند و حتی ممکن است بیشتر از یکبار عفونت ادراری را تجربه کنند. این نوع عفونت با مصرف آنتی‌بیوتیک زیر نظر پزشک از بین می‌رود اما اگر به موقع درمان نشود، می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند.
علائم عفونت ادراری در بزرگسالان و کودکان
تکرر ادرار از نشانه‌های متداول عفونت ادراری است اما گاهی این بیماری بدون این که نشانه‌ای داشته باشد افراد را گرفتار می‌کند، در نتیجه آزمایش دوره‌ای ادرار راه موثری برای تشخیص این بیماری است. از دیگر علائم عفونت ادراری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوزش هنگام ادرار کردن
- درد لگن در خانم‌ها
- درد مقعد در آقایان
- کم حجم شدن ادرار
- بد بو شدن ادرار
- تغییر رنگ ادرار ( صورتی یا قهوه‌ای شدن آن)
- دیدن لکه‌های خون در ادرار
تشخیص عفونت ادراری در کودکان کمی مشکل است. چون علاوه بر اینکه علائم ممکن است مبهم باشد، کودکان نمی‌توانند به راحتی ارتباط برقرار کرده و در مورد مشکلشان اطلاع دهند.
علائم عفونت ادراری در کودکان شامل موارد زیر است:
- تب
- استفراغ
- خستگی و کمبود انرژی
- تحریک پذیری
- ناتوانی در غذا خوردن
- رشد ناکافی (به اندازه کافی وزن اضافه نمی‌کنند)
- زردی (در شیرخواران )
- درد و سوزش هنگام ادرار کردن
- تکرر ادرار
- خودداری از رفتن به سرویس بهداشتی به عمد.
- تغییر در عادت دستشویی رفتن، مثل خیس کردن رختخواب
- درد شکم
- ادرار بد بو یا خونی و کدر
با دیدن این علائم باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنیم.
علل عفونت ادراری
ساختار دستگاه ادراری به گونه ای است که معمولاً از ورود باکتری‌های مهاجم جلوگیری می‌کند، اما بعضی وقت‌ها باکتری‌ها از طریق مجرای ادراری وارد می‌شوند و پس از آن به سمت مثانه حرکت می‌کنند. در این میان، عواملی هم وجود دارند که ورود باکتری‌ها را آسان‌تر می‌کنند. به عنوان مثال استفاده از وسایل پیشگیری از بارداری توسط بانوان، احتمال بیماری عفونت ادراری را بالا می‌برد.
باکتری Ecoli مسئول بیش از ۹۰% عفونت‌های ادراری است.
سنگ کلیه، پروستات بزرگ‌شده، اختلالات و غیرعادی بودن دستگاه ادراری و همچنین ضعف در سیستم ایمنی بدن از دیگر عواملی هستند که خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش می‌دهند.
بیشتر بخوانید: علائم عفونت کلیه چیست؟
علت عفونت ادراری در زنان
طول پیشابراه در زنان کوتاه‌تر است، در نتیجه باکتری‌های ایجاد کننده عفونت راحت تر وارد سیستم ادراری شده و عفونت ایجاد می‌کنند.
سایر مواردی که احتمال عفونت ادراری در زنان را بالا برد شامل موارد زیر است:
- رابطه جنسی: تخلیه مثانه بعد از رابطه جنسی احتمال عفونت را کم می‌کند.
- اسپرم کش‌ها: به دلیل بر هم زدن تعادل باکتری‌های واژن منجر به عفونت می‌شوند.
- استفاده از کاندوم: با تحریک مخاط واژن حین رابطه جنسی می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود.
- استفاده از دیافراگم: با فشار به پیشابراه تخیله مثانه را دچار مشکل کرده و احتمال رشد باکتری‌ها و عفونت را بالا می‌برد.
- کاهش سطح استروژن: در دوران یائسگی شانس ابتلا به عفونت را زیاد می‌کند.
علت عفونت ادراری در مردان
عوامل ایجاد کننده عفونت ادراری در مردان مشابه زنان است. با این تفاوت که بزرگی پروستات هم به عنوان عامل خطر برای ابتلا به عفونت دخیل می‌باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر عفونت ادراری قرار دارند؟
زنانی که یائسه شده‌اند و مردان بزرگتر از ۵۰ سال بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های ادراری قرار دارند. حتی اگر تا به حال به این بیماری دچار نشده باشند.
همان طور که گفتیم در دوران یائسگی سطح استروژن بدن افت پیدا کرده، در نتیجه رشد باکتری‌ها راحت تر اتفاق می‌افتد.
در مردان هم پروستات بزرگ شده و با انسداد مجرای ادرای باعث ایجاد عفونت می‌شود.
بیشتر بخوانید: سرطان کلیه و علائم آن چیست؟
انواع عفونت ادراری
دو نوع عفونت ادراری وجود دارد: نوع ساده و پیچیده
عفونت نوع ساده در افراد سالم و دارای سیسستم ادراری نرمال اتفاق می‌افتد.
عفونت نوع پیچیده در افرادی بروز پیدا می‌کند که دارای مشکل در سیستم ادراری خود هستند.
عفونت‌های ادراری در خانم‌ها معمولا از نوع ساده و در بچه‌ها و آقایان از نوع پیچیده محسوب می‌شود.
عفونت‌های ساده با دریافت آنتی بیوتیک طی یک دوره کوتاه سه روزه معمولا بهبود پیدا می‌کنند.در حالی افراد مبتلا به نوع پیچیده باید مدت زمان بیشتری آنتی بیوتیک مصرف کنند و حتی بنا بر صلاح دید پزشک ممکن است آنتی بیوتیک تزریقی برایشان تجویز شود.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که علائم عفونت ادراری داشتیم باید به پزشک مراجعه کنیم اما برخی شرایط هستند که نیاز به اقدام اورژانسی دارند.این موارد شامل موارد زیر است:
- تب بالا یا درجه حرارت زیر ۳۶ درجه
- درد ناحیه کمر در قسمت زیر دنده‌ها
- وجود خون در ادرار
- گیجی
روش های تشخیص عفونت ادراری
اقدامات تشخیصی عفونت ادراری شامل موارد زیر است:
- آنالیز ادرار: بررسی ادرار از لحاظ وجود باکتری، گلبول‌های قرمز و سفید
- کشت ادرار: از کشت ادرار برای به دست آوردن اطلاعاتی درباره این که عامل عفونت کدام باکتری بوده و همچنین کدام آنتی بیوتیک در درمان موثر است، استفاده می‌شود.
- تصویربرداری: عفونت ادراری عود کننده می‌تواند نشانه‌ای از وجود اختلالات ساختمانی در سیستم ادراری باشد. برای بررسی این موضوع از تصویربرداری مثل سونوگرافی، سی تی اسکن و ام آر آی می‌توان استفاده کرد.
- استفاده از وسیله‌ای برای دیدن داخل مثانه: برای اینکار لوله باریک و بلندی که دارای لنز است، از طریق مجرای ادراری وارد مثانه می‌کنند. به این روش سیستوسکوپی می‌گویند.
درمان عفونت ادراری
برای درمان عفونت ادراری از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. پزشک با توجه به باکتری‌های موجود در ادرار و سابقه بیماری، نوع آنتی‌بیوتیک و مدت مصرف آن را مشخص می‌کند. اگر بیمار هنگام ادرار کردن سوزش و درد داشته باشد می‌تواند با توصیه پزشک از داروهای مسکن استفاده کند.
درمان دارویی عفونت ادراری
همانطور که گفتیم خط اول در درمان عفونت ادراری استفاده از آنتی بیوتیک‌ها است.
معمولا چند روز بعد از شروع درمان نشانه‌های بیماری از بین می‌رود، در این مواقع نباید به طور خودسرانه مصرف داروها را قطع کرد. برای درمان کامل عفونت ادراری باید تا چند هفته بعد و طبق تجویز پزشک داروها را مصرف کنیم.
در مواقعی که عفونت ادراری خیلی شدید باشد ممکن است بیمار به آنتی بیوتیک‌های تزریقی یا بستری در بیمارستان نیاز پیدا کند.
درمان خانگی عفونت ادراری
عفونت ادراری می‌تواند دردناک باشد. ما می‌توانیم با انجام برخی اقدامات به کاهش این حس ناخوشایند تا زمانی که درمان آنتی بیوتیکی اثر کند، کمک کنیم.
این اقدامات به شرح زیر هستند:
- نوشیدن آب به مقدار کافی: ادرار را رقیق کرده و باعث خروج باکتری‌ها از مجرای ادراری می‌شود.
- خودداری از نوشیدن مواردی که باعث تحریک مثانه می‌شود مثل: الکل و قهوه
- استفاده از کیسه آب گرم: قرار دادن کیسه آب گرم (نباید زیاد داغ باشد) بر روی شکم به رفع حس ناخوشایند و فشار مثانه کمک می‌کند.
برای عفونت ادراری چی بخوریم؟
بسیاری از افراد برای پیشگیری و درمان عفونت ادراری آب زغال اخته می‌نوشند. هرچند هنوز تحقیقات در این زمینه کامل نشده است، به نظر می‌رسد فرآورده‌های حاوی زغال اخته می‌تواند به درمان عفونت ادراری کمک کند.
بیشتر بخوانید: علائم زخم معده و روش های درمان آن چیست؟
پیشگیری از عفونت ادراری
در اینجا اقداماتی که به پیشگیری از ابتلا به عفونت ادراری یا عود آن کمک می‌کند بیان خواهیم کرد. این اقدامات شامل موارد زیر است:
- بعد از استفاده از سرویس بهداشتی خودمان را با دستمال از جلو به سمت عقب خشک کنیم.
- ناحیه تناسلی را خشک و تمیز نگه داریم.
- روزانه به مقدار کافی آب بنوشیم.
- پوست ناحیه اطراف واژن را قبل و بعد از رابطه جنسی تمیز کنیم.
- بلافاصله بعد از رابطه جنسی، ادرار خود را تخلیه کنیم.
- پوشک بچه یا پدهایی که برای افراد دارای بی‌اختیاری ادرار استفاده می‌شوند را بلافاصله بعد از خیس شدن عوض کنیم.
عوارض عفونت ادراری
اگر عفونت ادراری را درست و به موقع درمان کنیم برایمان خطر جدی نخواهد داشت اما در صورتی که این بیماری درمان نشود می‌تواند به عفونتی عود کننده تبدیل شود و هر چند وقت یکبار دوباره به سراغمان بیاید. زنانی که زیاد به این بیماری دچار می‌شوند باید برای مدتی تحت نظر پزشک باشند و دوره درمان عفونت ادراری خود را کامل کنند . درمان نشدن این بیماری در کودکان خطرناک‌تر است و به کلیه‌هایشان به شدت آسیب می‌زند.
