دانش پزشکی
تشخیص زودهنگام سرطان پستان نقش به‌سزایی در افزایش طول عمر افراد مبتلا به این بیماری دارد، به همین دلیل در این مطلب قصد داریم علاوه بر بررسی بیشتر سرطان پستان در زنان به بررسی بیشتر علائم، اهمیت غربالگری و اصلاح سبک زندگی برای پیشگیری از این بیماری بپردازیم.
سرطان سینه (پستان) چیست؟
سرطان زمانی شروع می‌شود که سلول‌ها شروع به رشد خارج از کنترل می‌کنند. سرطان پستان نوعی از سرطان است که در یک یا هر دو پستان بروز می‌کند. سرطان پستان بیشتر برای زنان پیش می‌آید، اما مردان هم ممکن است به سرطان پستان مبتلا شوند.
آیا تمام توده‌های سینه (پستان) بدخیم هستند؟
بیشتر توده‌های پستان خوش‌خیم هستند و سرطانی (بدخیم) نیستند. تومورهای غیرسرطانی پستان هم حاصل یک نوع رشد غیرطبیعی هستند، اما به خارج از پستان گسترش پیدا نمی‌کنند. این موارد تهدید کننده زندگی نیستند، اما بعضی از انواع توده‌های خوش‌خیم پستان می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پستان را در زنان بیشتر کنند.
هر توده یا تغییر در پستان باید توسط پزشک متخصص بررسی شود تا مشخص شود که آیا خوش‌خیم است یا بدخیم (سرطانی) و آیا ممکن است خطر ابتلا به سرطان را در آینده بیشتر کند یا نه.
محل شروع سرطان سینه (پستان)
سرطان پستان می‌تواند از قسمت‌های مختلف پستان شروع شود. هر پستان از قسمت‌های مختلفی تشکیل شده است:
- لوبول‌ها: غده‌هایی که شیر مادر را می‌سازند.
- مجاری: کانال‌های کوچکی که از لوبول‌ها خارج می‌شوند و شیر را به نوک پستان منتقل می‌کنند، این قسمت شایع‌ترین محل برای شروع سرطان پستان است.
- نوک پستان: ناحیه‌ای که در آن مجاری به هم می‌رسند و به مجاری بزرگتر تبدیل می‌شوند تا شیر بتواند از سینه خارج شود.
- چربی و بافت همبند: که مجاری و لوبول‌ها را احاطه کرده و به نگه داشتن آن‌ها در جای خود کمک می‌کنند.
- رگ‌های خونی و رگ‌های لنفاوی هم در هر پستان وجود دارند.
سرطان پستان می‌تواند در هر کدام از این قسمت‌ها بروز پیدا کند.
انواع اصلی سرطان سینه (پستان)
دو نوع اصلی از سرطان پستان وجود دارد:
سرطان مجاری
که در کانال‌هایی شروع می‌شود که شیر را به نوک پستان منتقل می‌کنند، بیشتر سرطان‌های سینه از این نوع هستند.
سرطان لوبولار
که در قسمت‌هایی از پستان به نام لوبول‌ها شروع می‌شود که شیر را تولید می‌کنند.
در موارد کمتر شایع، انواع دیگر سرطان پستان می‌توانند در قسمت‌های دیگر پستان شروع شوند.
بیشتر بخوانید: سرطان ریه چیست، علائم و درمان انواع سرطان ریه
علت به وجود آمدن سرطان سینه (پستان)
ما علت بروز هر مورد سرطان پستان را نمی‌دانیم اما بسیاری از عوامل خطر (عوامل افزایش‌دهنده احتمال بروز) این سرطان‌ها را می‌شناسیم. همچنین می‌دانیم که سلول‌های طبیعی پستان به دلیل تغییرات یا جهش در ژن‌ها می‌توانند به سلول‌های سرطانی تبدیل شوند. به نظر می‌رسد هورمون‌ها هم در بسیاری از موارد سرطان پستان نقش دارند، اما نقش آن‌ها به طور کامل شناسایی نشده است.
عوامل خطر سرطان سینه (پستان)
به هر چیزی که احتمال ابتلا به یک بیماری را بیشتر کند، عامل خطر گفته می‌شود. اما داشتن یک یا حتی تعداد زیادی عامل خطر به این معنی نیست که حتماً به این بیماری مبتلا خواهیم شد. ضمن آن‌که بعضی از عوامل خطر در کنترل ما یا قابل‌پیشگیری و بعضی دیگر خارج از کنترل ما و غیرقابل‌پیشگیری هستند. در ادامه به عوامل خطر سرطان پستان می‌پردازیم.
عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی
بعضی از عوامل خطری که در این دسته قرار می‌گیرند با رفتارهای شخصی ما از جمله رژیم غذایی و فعالیت بدنی مرتبطند. سایر عوامل خطر این دسته مرتبط با بعضی تصمیم گیری‌های ما هستند؛ مثل تصمیم‌گیری در مورد بچه‌‌دارشدن و مصرف داروهای حاوی هورمون. به طور کلی عوامل خطری که در این دسته قرار دارند عبارتند از:
- مصرف الکل: مصرف الکل می‌تواند خطر ابتلا به سرطان پستان را بیشتر کند.
- چاق بودن یا اضافه وزن داشتن
- عدم فعالیت بدنی: شواهد نشان می‌دهند که فعالیت بدنی منظم خطر ابتلا به سرطان پستان را کم می‌کند.
- بچه‌دار نشدن
- عدم شیردهی: بیشتر مطالعات نشان می‌دهند که شیردهی ممکن است به میزان کمی خطر ابتلا به سرطان پستان را کاهش بدهد، به خصوص اگر برای یک سال یا بیشتر ادامه داشته باشد.
- بعضی از روش‌های جلوگیری از بارداری: در بعضی از روش‌های جلوگیری از بارداری از هورمون‌هایی استفاده می‌شود که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را بیشتر کنند.
عوامل خطر غیرقابل تغییر
بعضی از عوامل خطر سرطان پستان را نمی‌توانیم تغییر بدهیم، مثل افزایش سن یا به ارث بردن بعضی تغییرات ژنی. عواملی که در این دسته قرار می‌گیرند عبارتند از:
جنسیت: این بیماری در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است، اما ممکن است مردان هم به سرطان پستان مبتلا شوند.
افزایش سن: خطر ابتلا به سرطان پستان با بالا رفتن سن بیشتر می‌شود، بیشتر موارد سرطان‌های پستان در زنان ۵۵ ساله و بزرگتر دیده می‌شوند.
ژنتیک (به ارث بردن تغییرات ژنی خاص): به نظر می‌آید که حدود پنج تا ده درصد موارد سرطان پستان ارثی باشند، به این معنی که به‌طور مستقیم از تغییرات ژنی (جهش) منتقل شده از والدین به ما ناشی می‌شوند.
شایع‌ترین علت سرطان پستان ارثی، جهش ارثی در ژن BRCA۱ یا BRCA۲ است. در سلول‌های طبیعی، این ژن‌ها به ساخت پروتئین‌هایی کمک می کنند که DNA آسیب‌دیده را ترمیم می‌کنند. نسخه‌های جهش‌یافته این ژن‌ها می‌توانند به رشد غیرطبیعی سلولی منجر شوند که این مسئله می‌تواند به ایجاد سرطان منتهی شود.
باید توجه داشته باشیم که حدود نود درصد سرطان‌های پستان به دلیل تغییرات ژنی اکتسابی (نه ارثی) که هنوز شناسایی نشده‌اند، ایجاد می‌شوند.
داشتن سابقه خانوادگی سرطان پستان: توجه به این نکته مهم است که بیشتر زنانی که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را ندارند. اما زنانی که خویشاوندان درجه یک آن‌ها به سرطان پستان مبتلا شده باشند، در معرض خطر بیشتری هستند.
داشتن یک خویشاوند درجه‌یک (مادر یا خواهر) مبتلا به سرطان پستان، خطر ابتلا به این بیماری را تقریباً دو برابر می‌کند و داشتن دو خویشاوند درجه‌یک مبتلا، خطر ابتلا را حدود سه برابر بیشتر می‌کند.
زنانی که پدر یا برادری مبتلا به سرطان پستان داشته‌اند هم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان هستند.
داشتن سابقه شخصی سرطان پستان: زنان مبتلا به سرطان در یک پستان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان جدیدی در پستان دیگر یا در قسمت دیگری از همان پستان هستند، این مسئله با عود یا بازگشت سرطان قبلی متفاوت است.
نژاد و قومیت: احتمال بروز سرطان پستان در بعضی از نژادها و اقوام بیشتر است.
داشتن بافت متراکم پستان
داشتن سابقه رادیوتراپی: داشتن سابقه رادیوتراپی در ناحیه قفسه سینه برای درمان یک بیماری دیگر.
بیشتر بخوانید: سرطان پانکراس چیست ؛ علت، علائم و درمان آن
علائم سرطان سینه (پستان)
اگرچه انجام آزمایش‌های منظم غربالگری برای سرطان پستان مهم است، خود ما هم باید با شکل پستان‌های خود در حالت معمول، آشنا باشیم تا بتوانیم از هرگونه تغییر در آن‌ها و علائم و نشانه‌های احتمالی سرطان پستان آگاه شویم.
بیشتر توده‌های پستان سرطانی نیستند، اما شایع‌ترین علامت سرطان پستان یک توده جدید است.
سایر علائم احتمالی سرطان پستان عبارتند از:
• تورم تمام یا بخشی از پستان حتی اگر توده‌ای احساس نشود
• تغییر شکل پوست پستان و پوست پرتقالی شدن آن
• درد در پستان یا نوک آن
• چرخش نوک پستان به داخل
• ترشح از نوک پستان (به غیر از شیر مادر)
• قرمز، خشک، پوسته پوسته یا ضخیم شدن پوست پستان یا نوک آن
• تورم غدد لنفاوی زیر بازو یا نزدیک استخوان ترقوه
بسیاری از این علائم می‌توانند ناشی از شرایطی خوش‌خیم (غیرسرطانی) در پستان باشند. با این وجود، مهم است که هر توده یا تغییر جدیدی در پستان توسط یک متخصص بررسی شود تا بتوان علت را پیدا و در صورت نیاز درمان کرد.
تشخیص سرطان سینه (پستان)
برای تشخیص سرطان پستان، پزشک ابتدا در مورد علائم و عوامل خطر ما سوال می‌پرسد و بعد یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد؛ این معاینه شامل بررسی پستان‌ها، زیر بغل، ناحیه گردن و قفسه سینه است.
آزمایش‌هایی که برای تشخیص بیماری و پیگیری وضعیت بیماری در افراد دارای توده پستان یا سرطان پستان استفاده می‌شوند ممکن است شامل ماموگرافی، سونوگرافی، ام‌آرآی پستان، بیوپسی پستان و سی‌تی‌اسکن شوند.
اگر پزشک متوجه سرطان پستان در ما شود، آزمایش‌های بیشتری را انجام خواهد داد تا هم مرحله سرطان پستان را برای انتخاب درمان مناسب مشخص کند و هم بررسی کند که آیا سرطان پستان گسترش پیدا کرده یا نه.
درمان سرطان سینه (پستان)
انتخاب درمان به فاکتورهای زیادی از جمله نوع و مرحله سرطان پستان بستگی دارد. درمان در بیشتر افراد مبتلا به سرطان پستان شامل یک یا چند مورد از روش‌های درمانی زیر است:
جراحی: سرطان پستان معمولاً با جراحی برای برداشتن قسمتی که دچار سرطان شده درمان می‌شود. انواع جراحی عبارتند از:
- ماستکتومی: در این جراحی کل پستان برداشته می‌شود.
- لامپکتومی: نام دیگر این جراحی، جراحی حفظ پستان است و در این روش فقط قسمت سرطانی و بخشی از بافت سالم اطراف آن برداشته می‌شوند.
پرتودرمانی: پرتودرمانی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.
درمان دارویی: درمان دارویی شامل شیمی‌درمانی و تارگتتراپی (درمان هدفمند) می‌شود.
- شیمی‌درمانی: اصطلاح پزشکی برای داروهایی است که سلول‌های سرطانی را می‌کشند یا رشد آن‌ها را متوقف می‌کنند.
- تارگتتراپی (درمان هدفمند): به معنی استفاده از بعضی از داروهاست که فقط بر روی سرطان‌هایی اثر می‌کنند که ویژگی‌های خاصی دارند. درمان هدفمند یکی از انواع درمان‌های سرطان است و پروتئین‌های مسئول رشد، تقسیم و گسترش سلول‌های سرطانی را مورد هدف قرار می‌دهد.
پیشگیری از سرطان سینه (پستان)
انجام آزمایش‌های غربالگری یکی از مهم‌ترین نکات در پیشگیری از سرطان پستان است. در باره زمان شروع و فواصل ماموگرافی یا سایر آزمایش‌ها برای غربالگری سرطان پستان، باید با پزشک معالج خود مشورت کنیم. مواردی از این بیماری که در مراحل اولیه توسط ماموگرافی شناسایی می‌شوند، شانس خوبی برای درمان دارند.
ماموگرافی برای غربالگری سرطان پستان و تشخیص این بیماری در مراحل اولیه (زمانی که شانس درمان بیشتر است) توصیه می‌شود، ممکن است توصیه سازمان‌های مختلف در این زمینه متفاوت باشد.
- انجام ماموگرافی به طور کلی برای همه زنان از سن چهل سالگی و با فواصل هر یک تا دو سال توصیه می‌شود.
- زنان با سابقه خانوادگی سرطان پستان باید با پزشک معالج خود برای ارزیابی خطر ابتلا به این بیماری مشورت کنند. در بعضی شرایط، ممکن است برای این گروه انجام آزمایش‌های اضافی نیز توصیه شود.
- ماموگرافی در یافتن سرطان پستان در زنان چهل تا هفتادو‌چهار ساله بهترین عملکرد را دارد، زنان در سنین بالاتر باید با پزشک معالج خود در زمینه غربالگری این بیماری مشورت کنند.
نکته مهم دیگر این است که با وجود آن‌که بسیاری از عوامل خطر، مثل ژن‌ها و سابقه خانوادگی، قابل‌تغییر نیستند، اما رعایت بعضی تغییرات از جمله داشتن تغذیه سالم، حفظ وزن سالم و عدم‌مصرف الکل، احتمال کلی ابتلا به سرطان پستان را کاهش می‌دهند.
به طور کلی به این دلیل که تشخیص زودهنگام سرطان پستان اهمیت زیادی در افزایش شانس درمان و طول عمر فرد مبتلا دارد، معاینه ماهیانه پستان توسط خود فرد و معاینات منظم بالینی پستان مثل سونوگرافی و ماموگرافی در فواصل مشخص‌شده توسط پزشک معالج برای تشخیص زودهنگام بسیار مهم است.
